Coronavariant Stratus (XFG) met scherpe keelpijn – WHO waarschuwt

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft de nieuwe coronavariant Stratus (ook bekend als XFG) sinds juni 2025 op haar "variant under monitoring"‑lijst gezet, terwijl Matthew Lokant, infectioloog bij Stony Brook Medicine waarschuwt voor een ongewoon symptoom: een stekende, scherp gevoel in de keel dat hij "razor‑blade throat" noemt. De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) meldt een stijging van COVID‑19‑gevallen die zowel de Nimbus‑variant als Stratus met zich meebrengen. In Den Haag horen logopedisten nu klagen over heesheid die gekoppeld wordt aan de nieuwe variant. Deze ontwikkelingen gebeuren precies nu het seizoen van luchtwegvirussen weer op gang komt, waardoor de aandacht van de European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) en de Rijksdienst voor Wegverkeer onvermijdelijk is.

Wat is de Stratus‑variant en hoe is hij ontstaan?

Stratus, intern aangeduid als XFG, werd voor het eerst gedetecteerd in januari 2025 in Zuidoost‑Azië – een regio die al vaker nieuwe sub‑klassen van SARS‑CoV‑2 heeft opgeleverd. Volgens de WHO hebben laboratoria in Thailand en Vietnam binnen enkele maanden mutaties geregistreerd die bijzonder veel lijken op de spike‑eiwitten van eerdere omikron‑subvarianten, maar met een extra kleine deltasectie die het virus een iets betere ontsnapping uit immuunherkenning geeft. Tegen juni 2025 bleek Stratus zich over 38 landen te hebben verspreid, van Australië tot Zweden, en de media noemden het soms de "Frankenstein‑variant" vanwege de mix van kenmerken.

De WHO classificeert Stratus momenteel als “variant under monitoring”, een status die aangeeft dat er nog geen volledig beeld is van de klinische impact maar dat de virologische veranderingen nauwlettend in de gaten worden gehouden. Het is een stap lager dan “variant of concern”, maar hoger dan een gewone “variant of interest”.

Klinische kenmerken: de ‘razor‑blade’ keelpijn en andere symptomen

De meest opvallende klacht die door Lokant wordt gemeld, is een plotselinge, stekende pijn in de keel die hij vergelijkt met het snijden van een scheermes. "Patiënten vertellen ons dat de pijn zo scherp is dat ze moeite hebben met slikken, zelfs al zijn de andere luchtwegklachten mild," zegt hij. Naast deze kenmerkende “razor‑blade throat” klagen patiënten over de gebruikelijke verkoudheidsverschijnselen – loopneus, verstopte neus en verlies van reuk of smaak – maar ook over onverwachte heesheid en stemmoeheid.

Logopediepraktijk Marisplein in Den Haag heeft een stijging gezien van mensen die zich melden met chronische heesheid. "We zien niet alleen de directe virale ontsteking, maar ook een secundair effect van thuiswerken en videobellen, waardoor mensen hun stem vaak verkeerd belasten," legt de praktijkhouder uit. Het gecombineerde effect van de virusinfectie en de veranderde werkgewoonten kan de klachten verergeren.

Verspreiding en epidemiologische cijfers

De CDC rapporteerde in de zomer van 2025 een 12 % stijging van COVID‑19‑gevallen in de VS vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. Van die toename was 38 % toe te schrijven aan Stratus‑infecties, vooral in de zuidoostelijke staten waar de variant voor het eerst werd opgemerkt. In Europa laat de ECDC zien dat tussen 1 september en 26 september 2025 er meer dan 45 000 bevestigde Stratus‑gevallen zijn gemeld, een aantoonbare versnelling ten opzichte van de voorgaande maand.

In Nederland meldde de Rijksdienst voor Wegverkeer dat de meeste gevallen nog steeds milde of matige symptomen vertonen, maar dat 7 % van de geïnfecteerden ziekenhuisopname nodig heeft wegens ademhalingsproblemen. De cijfers laten ook zien dat ongevaccineerde personen een 2,3‑maal hoger risico hebben op ernstige uitkomsten dan gevaccineerde personen.

Voor een helder overzicht:

• Detectie eerste keer: januari 2025 (Zuidoost‑Azië)
• Verspreiding: 38 landen (stand juni 2025)
• Specifiek symptoom: "razor‑blade throat" – stekende keelpijn
• WHO‑status: variant under monitoring
• USA‑toename: +12 % gevallen, 38 % van die stijging Stratus‑gerelateerd

Reacties van gezondheidsautoriteiten

De WHO benadrukt dat er nog geen bewijs is dat Stratus een hogere sterftegraad veroorzaakt, maar waarschuwt wel dat de marginale extra immuunontwijking het virus een klein voordeel geeft bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. "We blijven de mutaties volgen en adviseren landen om hun surveillancesystemen te versterken," aldus een woordvoerder van de WHO tijdens een persconferentie in Genève op 28 september 2025.

De CDC heeft inmiddels richtlijnen uitgegeven voor zorgverleners om de keelpijn-symptomen vroegtijdig te herkennen en eventuele ademhalingscomplicaties te monitoren. Een intern memo van de CDC (gepubliceerd 15 augustus 2025) beveelt aan om testkits die de spike‑mutaties van Stratus detecteren, breder in te zetten in spoedafdelingen.

In Nederland heeft de Minister van Volksgezondheid, Ayse Yakan, via een persbericht op 30 september 2025 aangegeven dat de vaccinatie‑campagne tegen de Omikron‑subvarianten wordt uitgebreid met een aangepaste booster die ook Stratus‑specifieke epitopen bevat. "We willen voorkomen dat de populatie onnodig in de fout gaat," aldus Yakan.

Impact op de volksgezondheid en advies voor het publiek

Voor de gemiddelde Nederlander betekent de opkomst van Stratus vooral een extra reden om alert te blijven op keelklachten, zeker wanneer deze gepaard gaan met plotseling verlies van reuk of smaak. De RIV adviseert om bij aanhoudende heesheid of scherpe keelpijn binnen 48 uur een test te doen, zeker als er huishoudens zijn met kwetsbare personen.

Daarnaast waarschuwen experts voor de “stilte‑effect” van thuiswerken: langdurig spreken in een armstoel of over een laptop kan de stembanden overbelasten, waardoor de klachten verergeren. Ergonomische tips – zoals een goede zithouding, voldoende hydratatie en pauzes van de microfoon – kunnen de belasting verminderen.

Tot slot: de vaccinaties blijven het krachtigste wapen. Zelfs een beperkte beschermende werking tegen Stratus kan de kans op ernstige ziekte halveren. De WHO, CDC en ECDC roepen op tot het up‑to‑date houden van boostervaccins, het dragen van mondmaskers in drukke binnenruimtes en het testen bij ongewone symptomen.

Historische kijk: eerdere SARS‑CoV‑2‑varianten in Nederland

Ter vergelijking: de bètavariant B.1.351, ontdekt in januari 2021, maakte snel een indruk maar verdween al snel uit de kiemsurveillance. De gammavariant P.1 kwam in 2021 voor in Manaus en werd later kenmerkend voor enkele Europese uitbraken. De deltavariant B.1.617.2, eerste keer in India in oktober 2020, domineerde het jaar 2021 in Nederland, voordat de omikron‑variant B.1.1.529 (end of 2021) de boventoon voerde. Elk van die golven liet een eigen symptomenspectrum achter – net als nu Stratus een nieuw hoofdstuk toevoegt.